Ο Όμηρος γράφει πρώτος στην Οδύσσεια (Α,184) για την Ταμασό « Χαλκόν ες Τεμέσην » Με το πλοίο μου στα μέρη αυτά και με συντρόφους ήλθα, τα μέρη αρμενίζοντας προς τους ξενογλωσσίτες της Τεμέσης, με σίδερο , χαλκό από αυτούς να πάρω.
Αδιαμφισβήτητο γεγονός αποτελεί η στήλη του Εσσαρχαδών 673/2 π.χ. βασιλιά των Ασσυρίων. Σε αυτή αναγράφονται δέκα Κύπριοι Βασιλείς που γονατιστοί υποτάχθηκαν και προσέφεραν στον βασιλιά των Ασσυρίων Δώρα. Σε αυτούς αναγράφεται και ο βασιλιάς της Ταμασού ( Ατμεσού).
Μετά την Ασσυριακή κυριαρχία ακολούθησε η Αιγυπτιακή από το 565 μέχρι το 545 π.χ.
Ακολούθως τα κυπριακά Βασίλεια περιήλθαν στην Περσική Αυτοκρατορία, η οποία επέτρεπε στα Κυπριακά βασίλεια να έχουν κάποιας μορφής ανεξαρτησία.
Την περίοδο αυτή συναντούμε το όνομα του βασιλιά της Ταμασού Πασίκυπρου. Όπως αναφέρει ο Στράβωνας ο Πασίκυπρος (4ος π.χ. αιώνας) έκανε άσωτη ζωή και αναγκάστηκε να πουλήσει το βασίλειο της Ταμασού στον Φοίνικα βασιλιά του Κιτίου Πουμιάθωνα για 50 τάλαντα και να αποσυρθεί στην Αμαθούντα για το υπόλοιπο της ζωής του.
Κατά την διάρκεια της Ρωμαϊκής κυριαρχίας επί της Κύπρου, οι Ρωμαίοι μετέφεραν Χριστιανούς από την Παλαιστίνη για να εργαστούν στα μεταλλεία της Ταμασού.
Ο Στράβων, αρχαίος Έλληνας ιστορικός (63π.χ-24μ.χ) στα Γεωγραφικά του γράφει για την Ταμασό. Ένθα μέταλλα χαλκού εστίν άφθονα.
Ο Κλαύδιος Γαληνός ( 129-199μ.χ) ο οποίος επισκέφτηκε την Κύπρο αναφέρει ότι τα μεταλλεία της Ταμασού ήταν σε χρήση κατά την διάρκεια της παρουσίας του στο νησί.
Η Ταμασός στις αρχές του δεύτερου αιώνα μ.χ αναφέρεται ως κυπριακή πόλη στον κατάλογο των «θεορωδόκων» για τούς Δελφούς.
Ο Στέφανος Βυζάντιος ιστορικός και γεωγράφος του 5ου-6ου μ.χ. αιώνα περιγράφει την πόλη της Ταμασού σας Μεσόγεια, γιατί βρίσκεται στο κέντρο της Κύπρου. Αναφέρετε για τον χαλκό της πόλης με την ονομασία Ταμασίτης. Που προέρχεται από την Ταμασό. Ακόμα αναφέρεται στον χαλκό και τον κατατάσσει σε εξαιρετικής ποιότητας χαλκό.
Ο Αθηναίος αναφέρει ότι ο Μέγας Αλέξανδρος έδωσε την Ταμασό στον Πνυταγόρα βασιλιά της Σαλαμίνας γιατί τον βοήθησε κατά την διάρκεια της εκστρατείας του στην Τύρο, με τον δικό του στόλο. Το αίτημα του Μεγάλου Αλεξάνδρου για κατασκευή πλοίων είχε αντιμετωπισθεί θετικά από τον Πνυταγόρα. Κάνοντας λοιπόν χρήση των πλούσιων δασών της Ταμασού κατασκεύασε μέρος του στόλου του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Η Ταμασός παρέμεινε μέρος του βασιλείου της Σαλαμίνος μέχρι το 311 π.χ.
Το γεγονός ότι η πόλη δεν ήταν παράλια την απέτρεψε από του να γίνει μια εξαιρετικής σημασίας εμπορική πόλη όπως την Σαλαμίνα. Ο βιομηχανικός χαρακτήρας της πόλης λόγω των μεταλλείων χαλκού και των εργαστηρίων επεξεργασίας του χαλκού, δεν της επέτρεψε να έχει τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα άλλων πόλεων.
Η Ταμασός κατά την Ελληνιστική περίοδο. Γραφική αναπαράσταση του ανασκαφέα καθηγητή Hans-Gunther Buchholz.
*Η Ταμασός κατά την Ελληνιστική περίοδο. Γραφική αναπαράσταση του ανασκαφέα καθηγητή Hans-Gunther Buchholz.
* Έρευνα - Συγγραφή Ανδρέας Βοσκαρής